รู้จักกับโพรไบโอติกส์จุลินทรีย์ที่มีประโยชน์
18 กรกฎาคม 2023
24 ก.พ. 2566 บทความโดย ผศ.ภญ.ศยามล สุขขา
โพรไบโอติกส์คืออะไรและมีความสำคัญอย่างไร?
โพรไบโอติกส์ (Probiotics) คือเชื้อจุลินทรีย์ หรือแบคทีเรียดี ที่มีชีวิตที่มีประโยชน์ต่อร่างกายเมื่อได้รับในปริมาณที่เหมาะสม เราสามารถพบโพรไบโอติกส์ได้จากผลิตภัณฑ์ตามธรรมชาติ เช่น โยเกิร์ต อาหารที่ผ่านกระบวนการหมัก หรือจากผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร โดยปกติแล้วร่างกายจะมีทั้งจุลินทรีย์ชนิดเลว ซึ่งเป็นจุลินทรีย์ชนิดที่ก่อให้เกิดโรค และจุลินทรีย์ชนิดดี ซึ่งจะอยู่ประจำถิ่นในร่างกาย ช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายให้เป็นไปตามปกติ จุลินทรีย์ประจำถิ่นนี้มักพบได้มากในระบบทางเดินอาหาร ดังนั้นจุลินทรีย์ชนิดดีจึงมีความสำคัญอย่างมากต่อการปรับสมดุลในระบบทางเดินอาหาร รวมทั้งการย่อยอาหารต่าง ๆ ให้เป็นไปตามปกติ โพรไบโอติก คือ
รู้จักและเลือกโพรไบโอติกส์ จุลินทรีย์ที่ดีและมีประโยชน์
เลือกสายพันธุ์และปริมาณที่เหมาะสม เพื่อผลลัพธ์ที่ตรงจุด
Genus
Bifidobacterium
Species
lactis
Strain
HN019
บิฟิโดแบคทีเรียมแล็กทิส
แล็กโทบาซิลลัสแอซิโดฟิลัส
01
รู้จักสายพันธุ์ของโพรไบโอติกส์
ผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์ควรมีการระบุชื่อจีนัส และสปีชีส์ รวมถึงชื่อทางวิทยาศาสตร์ ประโยชน์ของโพรไบโอติกส์แตกต่างกันตามชนิดของสายพันธุ์ ดังนั้นการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์จึงควรให้ความสำคัญกับสายพันธุ์ (Strain) ของเชื้อจุลินทรีย์เพื่อให้ตอบโจทย์ประโยชน์ทางสุขภาพที่ตรงกับความต้องการเสมอ
เพิ่มภูมิคุ้มกัน และปรับสมดุลลำไส้
02
ปริมาณต้องเหมาะสม
จำนวนเชื้อของโพรไบโอติกส์ที่เหมาะสมต้องไม่มากหรือไม่น้อยเกินไป ข้อสำคัญประการหนึ่งคือจำนวนเชื้อแต่ละสายพันธุ์จะต้องไม่ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อการเกิดพิษเมื่อได้รับเข้าสู่ร่างกาย
รับรองประสิทธิภาพ
03
โพรไบโอติกส์ต้องมีการศึกษาทาง คลินิคเพื่อรับรองประสิทธิภาพ
โพรไบโอติส์ที่ดีควรมีข้อมูลการศึกษาทางคลินิกของสายพันธุ์นั้นๆ (Strain) เพื่อยืนยันถึงประสิทธิภาพ และความปลอดภัย ให้ตอบโจทย์ประโยชน์ทางสุขภาพที่ตรงกับความต้องการเสมอ
04
เมื่อทานโพรไบโอติกส์เข้าสู่ร่างกาย
โพรไบโอติกส์จะเสริมสร้างการทำงานของจุลินทรีย์ชนิดดีในร่างกาย มีส่วนเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน ปรับสมดุลในระบบทางเดินอาหารให้แข็งแรง ไม่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ชนิดเลว
05
โพรไบโอติกส์ กับ ระบบทางเดินอาหาร
70% ของจุลินทรีย์อยู่ที่ลำไส้และระบบทางเดินอาหาร[1]
80% ของระบบภูมิคุ้มกันร่างกายอยู่ที่ระบบทางเดินอาหาร[2]
โพรไบโอติกส์ จุลินทรีย์ชนิดดีจะช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย
Reference Source:
[1] Luke K Ursell et al. Defining the Human Microbiome. Nutr Rev. 2012 Aug; 70(Suppl 1): S38–S44. doi: 10.1111/j.1753-4887.2012.00493.x
[2] Selma P Wiertsema et al. The Interplay between the Gut Microbiome and the Immune System. U.S. National Library of Medicine. Mar 9;13(3):886. doi: 10.3390/nu13030886.
ดังนั้นหาก ระบบทางเดินอาหารแข็งแรง จะช่วย เสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันและร่างกายให้แข็งแรง
เมื่อรับประทานผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์ โพรไบโอติกส์จะเสริมสร้างการทำงานของจุลินทรีย์ชนิดดีในร่างกาย มีส่วนเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน ปรับสมดุลในระบบทางเดินอาหารให้ไม่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ชนิดเลว สายพันธุ์โพรไบโอติกส์ที่พบมากและมีงานวิจัยทางคลินิกหลายฉบับคือ Lactobacillus และ Bifidobacterium
สายพันธุ์และจำนวนเชื้อของ โพรไบโอติกส์ที่เหมาะสม
แม้ว่าจุลินทรีย์หลายชนิดจะเป็นโพรไบโอติกส์เช่นเดียวกัน แต่ประโยชน์ที่ได้รับจากจุลินทรีย์ต่างชนิดกันจะให้ประสิทธิภาพและประโยชน์ในการรักษาที่แตกต่างกันตามสายพันธุ์โพรไบโอติกส์ รวมถึงข้อมูลจากการศึกษาทางคลินิกที่บ่งบอกประสิทธิภาพ และความปลอดภัยก็จะมีความเฉพาะของสายพันธุ์นั้น ๆ ที่ทำการศึกษา
“ ดังนั้นการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์จึงควรให้ความสำคัญกับสายพันธุ์ (Strain) ของเชื้อจุลินทรีย์เพื่อให้ตอบโจทย์ประโยชน์ทางสุขภาพที่ตรงกับความต้องการเสมอ "
เช่น โพรไบโอติกส์ Lactobacillus acidophilus สายพันธุ์ NCFM ซึ่งมีงานวิจัยว่ามีบทบาทในเรื่องการลดอุบัติการณ์ในการเกิดไข้ ไอ น้ำมูกไหล และลดการใช้ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics) ลงได้ รวมถึงบรรเทาอาการท้องผูก อาการท้องเสียที่สัมพันธ์กับการใช้ยาปฏิชีวนะ (Antibiotic-associated Diarrhea)
จำนวนเชื้อของโพรไบโอติกส์ที่เหมาะสมไม่มากหรือน้อยเกินไปนั้นจะมีความแตกต่างกันไปในแต่ละสายพันธุ์ของเชื้อจุลินทรีย์ และรูปแบบของผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์แต่ละชนิด โดยผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์ที่มีจำหน่ายอยู่ตามท้องตลาดจะมีจำนวนเชื้ออยู่ในช่วง 1-10 พันล้านตัว (CFU or Colony-Forming Unit) /หนึ่งหน่วยบริโภค แต่ในจุลินทรีย์บางสายพันธุ์นั้นพบว่าประโยชน์ที่ต้องการเกิดขึ้นได้แม้จะมีจำนวนเชื้อที่น้อย ในขณะที่บางสายพันธุ์ต้องการจำนวนเชื้อที่มาก ข้อสำคัญประการหนึ่งคือจำนวนเชื้อแต่ละสายพันธุ์จะต้องไม่ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อการเกิดพิษเมื่อได้รับเข้าสู่ร่างกาย
พรีไบโอติกส์และซินไบโอติกส์ คืออะไร
พรีไบโอติกส์ (Prebiotics)
นั้นต่างจากโพรไบโอติกส์ โดยที่พรีไบโอติกส์จะเป็นส่วนประกอบของอาหารที่ไม่ถูกย่อยสลายในร่างกาย แต่จะเป็นอาหารให้แก่โพรไบโอติกส์ โดยที่เมื่อรับประทานทั้งสองชนิดร่วมกันจะช่วยปรับสมดุลของระบบทางเดินอาหาร และเสริมสร้างภูมิคุ้มกันโดยรวม พรีไบโอติกส์จะพบในอาหารชนิดน้ำตาล polysaccharide และ oligosaccharides ซึ่งอยู่ในอาหารจำพวกบิสกิต ซีเรียล ช็อกโกแลต และผลิตภัณฑ์จากนม ยกตัวอย่างสารที่จัดเป็นผลิตภัณฑ์พรีไบโอติกส์เช่น inulin, oligofructose, galacto-oligosaccharide, lactulose เป็นต้น
ซินไบติกส์ (Synbiotics)
คือส่วนประกอบของผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์ และพรีไบโอติกส์ ซึ่งจะให้ประโยชน์จากผลิตภัณฑ์ทั้งสองชนิดร่วมกัน
หากต้องการเลือกซื้อโพรไบโอติกส์ ควรสังเกตสิ่งใดบ้างก่อนเลือกซื้อผลิตภัณฑ์
หลายท่านคงมีความต้องการมองหาโพรไบโอติกส์เพื่อเสริมสร้างจุลินทรีย์ชนิดดีให้แก่ร่างกาย ผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์ที่มีจำหน่ายตามท้องตลาดมีหลายชนิดด้วยกัน ข้อสังเกตก่อนตัดสินใจในเลือกซื้อผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์ มีดังนี้
- ผลิตภัณฑ์ควรมีการระบุชื่อจีนัส และสปีชีส์ รวมถึงชื่อทางวิทยาศาสตร์ ตัวอย่างเช่น Bifidobacterium (จีนัส) animalis (สปีชีส์) lactis (ซับสปีชีส์) และถ้ามีการระบุชื่อสายพันธุ์เฉพาะให้ชัดเจน เช่น Bifidobacterium animalis subsp. lactis HN019 (B. lactis HN019) นั่นคือสามารถระบุถึงประโยชน์จากโพรไบโอติกส์ที่เป็นคุณสมบัติเฉพาะของสายพันธุ์นั้น ๆ ได้ จากหลักฐานผลการศึกษาทางคลินิก
- โพรไบโอติกส์ที่บรรจุในผลิตภัณฑ์นั้นจะต้องมีชีวิต อีกทั้งควรมีการระบุปริมาณของโพรไบโอติกส์จุลินทรีย์ แต่ละชนิดให้ชัดเจน รวมทั้งวันที่ผลิตภัณฑ์หมดอายุ
- วิธีการเก็บรักษา
- ข้อมูลความปลอดภัย อาการข้างเคียง
- ขนาดการรับประทานที่แนะนำ ซึ่งขึ้นกับสรรพคุณในการรักษาที่ต้องการ
- ข้อมูลของผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการรับรอง หรือการขึ้นทะเบียน
- ข้อมูลการติดต่อบริษัทผู้ผลิตหรือผู้จัดจำหน่าย
โดยสรุปแล้วโพรไบโอติกส์เป็นจุลินทรีย์ชนิดดี ที่ช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน และมีหลักฐานทางวิชาการถึงประโยชน์ด้านสุขภาพบางชนิด ประโยชน์ของโพรไบโอติกส์นั้นแตกต่างกันตามชนิดของสายพันธุ์ และจำนวนเชื้อที่ให้ประโยชน์ก็มีความแตกต่างกันเช่นกัน การเลือกซื้อผลิตภัณฑ์โพรไบโอติกส์ควรศึกษาถึงข้อมูลในผลิตภัณฑ์ของบริษัท เพื่อให้ผู้บริโภคสามารถใช้โพรไบโอติกส์ได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย
เอกสารอ้างอิง
- World Gastroenterology Organization (WGO): Global guidelines on probiotics and prebiotics. February, 2017.
- Hawrelak JA. Probiotics: choosing the right one for your needs. Journal of the Australian Traditional-Medicine Society. 2003;9(2):67-75.
- National Center for Complementary and Integrative Health. Probiotics: what you need to know. [cited March 27, 2023]. Available from: https://www.nccih.nih.gov/health/probiotics-what-you-need-to-know.
